Als je begrijpt wat ik bedoel: over contracten en waarom er soms toch niet staat wat er staat

Als verstandige ondernemer legt u schriftelijk vast wat u afspreekt: van earn out tot bedrijfsovername, van koopovereenkomst tot de opdracht aan uw accountant. Er wordt er in de praktijk vaak en veel geprocedeerd over de vraag wat er nu precies is afgesproken, met alle onzekerheid en kosten van dien. Waar moet u op letten en wat kunt u doen om onduidelijkheid te voorkomen?

Commerciële contracten en de uitleg die rechters daaraan geven

De Hoge Raad heeft in het bij juristen welbekende, nog steeds belangrijke Haviltex-arrest uit 1981 in de kern gezegd dat bij een discussie over de vraag hoe een schriftelijke overeenkomst moet worden uitgelegd, niet alleen moet worden gekeken naar de taalkundige uitleg van het contract. De Hoge Raad oordeelde dat richtinggevend is de betekenis die de contractspartijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan het contract mogen toekennen en wat partijen op dat punt redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Het gaat kortom om de bedoeling: wat er letterlijk staat, hoeft niet doorslaggevend te zijn. Deze uitlegregel wordt door rechters in de praktijk ook volop toegepast.

In latere uitspraken heeft de Hoge Raad enige nadere vingerwijzingen gegeven. Zo is het van belang of partijen professionals zijn, of het contract door juristen is opgesteld, of er andere deskundigen zoals accountants zijn ingeschakeld, hoe gedetailleerd het contract is en hoe de onderhandelingen zijn verlopen. Ook is de aanwezigheid van een zogenaamde entire agreement clause relevant. Met een dergelijke contractsbepaling komen partijen expliciet overeen dat alle tussen hen geldende afspraken zijn neergelegd in de schriftelijke overeenkomst en dat alle eventuele voorgaande afspraken daarmee vervallen. Dergelijke omstandigheden kunnen ertoe leiden dat de partijbedoeling een minder prominente rol speelt, en dat meer gewicht toekomt aan de tekst van de overeenkomst. Toch blijft in alle gevallen het betoog mogelijk dat er niet staat wat er staat, en dat er iets anders werd bedoeld.

U moet dan wel van goeden huize komen: rechters mogen van een taalkundige uitleg uitgaan, en dan is het aan de partij die een andere uitleg voorstaat, om dat betoog voldoende handen en voeten te geven. Dat is vaak geen sinecure.

Praktische tips om juridisch te bedoelen wat u bedoelt

Wie schrijft die blijft: bij alle overeenkomsten die u aangaat, is het van belang om partijbedoelingen schriftelijk vast te leggen. Voor u mag een bepaalde uitleg vanzelfsprekend zijn, maar dat hoeft het voor een ander niet te zijn. Denk ook aan de mogelijkheid dat uw contractspartner een nieuwe directeur krijgt, die de overeenkomst op grond van de tekst (al dan niet uit eigen belang) anders uitlegt dan u. Een goede vastlegging van bedoelingen kan dan zeer behulpzaam zijn: praktisch kan bijvoorbeeld een financiële voorbeelduitwerking van een beoogde earn out regeling verhelderend werken en een toekomstige discussie over wat er precies is bedoeld helpen voorkomen.

Ook in het onderhandelingstraject kan winst worden behaald: als uit schriftelijke vastleggingen (denk aan e-mails!) duidelijk een bepaalde bedoeling blijkt, dan kan dat in een onverhoopt debat uw gelijk opleveren.