Een beroep op overmacht als gevolg van het Coronavirus?

Een succesvol beroep op overmacht zorgt ervoor dat een tekortschieten onder een overeenkomst niet leidt tot aansprakelijkheid en schadeplichtigheid.

Voor het antwoord of er met succes een beroep op overmacht kan worden gedaan, is het zinvol om eerst te bekijken of er wel sprake is van een tekortkoming. Dat is een kwestie van uitleg waarbij eerst moet worden bekeken welke verplichtingen partijen nu precies over en weer zijn aangegaan. Het enkele feit dat een bepaald resultaat niet is bereikt, hoeft namelijk nog niet te betekenen dat sprake is van een tekortschieten. Er kan sprake zijn van inspanningsverplichtingen, maar ook van resultaatsverplichtingen.

Als eenmaal vaststaat dat er sprake is van een tekortkoming in het nakomen van een contractuele verplichting kan de schuldenaar proberen om onder zijn aansprakelijkheid uit te komen met een beroep op overmacht.

Een beroep op overmacht kan worden gedaan als de tekortkoming niet aan de schuldenaar kan worden toegerekend. De schuldenaar zal moeten aanvoeren dat de tekortkoming niet is te wijten aan zijn schuld en ook niet op grond van de wet, een rechtshandeling (zoals een overeenkomst) of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt. Meestal omschrijven partijen in een contract al van te voren wanneer er sprake is van een overmachtssituatie. Als zo’n contractsbepaling ontbreekt, dan moet worden gekeken naar de wet en naar de in het verkeer geldende rechtsopvatting.

Als partijen niets over overmacht hebben afgesproken, zal moeten worden gekeken naar alle omstandigheden van het geval voor het antwoord op de vraag of daarvan sprake is. Van schuld is sprake wanneer de schuldenaar de tekortkoming had moeten vermijden. Daarvan kan bijvoorbeeld sprake zijn als het wel mogelijk was om op andere wijze na te komen, maar de schuldenaar daar geen gebruik van heeft gemaakt. Ook als een schuldenaar geen schuld heeft, kan een tekortkoming toch aan hem worden toegerekend als deze voor zijn risico dient te komen. Zo kunnen de wet en de overeenkomst bepalen dat het risico voor een tekortkoming bij de schuldenaar dient te liggen. Als wet en overeenkomst daar verder niets over bepalen, zal moeten worden gekeken naar de verkeersopvatting. In de regel zullen voor rekening van de schuldenaar omstandigheden komen die bij het aangaan van de verplichtingen voorzienbaar waren en omstandigheden die de schuldenaar in persoon betreffen. Ziekte waardoor nakoming van een persoonlijk te verrichten verbintenis wordt verhinderd levert in principe overmacht op.

Bij het Coronavirus lijkt er sprake te zijn van een dermate extreme – en voor het Nederlandse handelsverkeer uitzonderlijke – situatie dat verwacht kan worden dat eventuele tekortkomingen die direct met het virus verband houden in beginsel een beroep op overmacht zullen opleveren. Uiteindelijk zullen voor een geslaagd beroep op overmacht echter alle omstandigheden van het geval relevant zijn, maar eventuele directe nadelige gevolgen van het Coronavirus zullen daarbij zeker een rol kunnen spelen.

Het is voor zowel schuldeisers als schuldenaars evenwel verstandig om hierover bij voorbaat bij het aangaan van een verbintenis in de contracten al duidelijke afspraken te maken. Verder moet degene die zich beroept op overmacht zich wel realiseren dat dit ertoe kan leiden dat zijn wederpartij de overeenkomst kan ontbinden of zijn eigen verplichtingen kan opschorten. Het is daarom verstandig om over de communicatie hierover richting de wederpartij goed juridisch advies in te winnen.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met

Rien Visscher: visscher@dvdw.nl of 06-55192638

Evert Jan Heijnen: heijnen@dvdw.nl of 06-53692693